Kruis & Kruispunt

Het kruis is hét symbool voor het christelijk geloof. Velen verbinden het kruis met een begraafplaats en zien het als teken voor de dood. Oorspronkelijk was het kruis vooral onder de Romeinen een instrument waarmee een buitengewoon vernederende doodstraf werd uitgevoerd. Tot afschrikking hingen de veroordeelden vastgebonden, soms vastgespijkerd, naakt aan een paal of kruis – blootgesteld aan spot en dorst, hitte, kou en wilde dieren. Het was een lange en pijnlijke doodstrijd totdat de gekruisigde zo vermoeid was dat hij zich nicht meer omhoog kon trekken om adem te kunnen halen en uiteindelijk stikte. Vanuit Romeins perspectief was een gekruisigde een toppunt van schande – vanuit Joods gedachtengoed was ‘iemand die aan het hout hangt’ volgens Dtn. 21:23 een door God vervloekte.

Hoe kwamen de christenen erbij zo’n verschrikkelijk martelwerktuig als symbool voor hun geloof te nemen? En misschien minder sterk geformuleerd, hoe komt een wijkgemeente in Eindhoven erbij zich ‘Kruispunt’ te noemen?

Hier moeten we iets dieper graven. Uiteraard heeft het kruis te maken met het sterven van Jezus. Het is een opvallend fenomeen dat eigenlijk alles in het leven van Jezus verrassend anders is dan je op het eerste gezicht denkt. Ook zijn sterven was buitengewoon anders. Oppervlakkig gezien was zijn dood een tragische samenloop van verschillende factoren: de haat en afgunst van het religieuze establishment (Mat. 27:18), het verraad door Judas en een corrupte rechtspraak (Hand. 3:13-15) die deze stoorzender uit de weg wilde ruimen. Ook al hielden sommige leiders Jezus voor onschuldig maar het was in hun overtuiging beter één onschuldige op te offeren dan dat het volk door de Romeinen vernietigd wordt (Joh. 11:50).

Er valt iets op in de verhalen in het Nieuwe Testament: Jezus heeft herhaaldelijk (Marcus 8:31; 9:31; 10:33) aangekondigd dat Hij in Jeruzalem verraden en gedood zou worden. In Joh. 12:32-33 duidde Hij zelf de dood aan het kruis aan: “Als Ik van de aarde verhoogd ben, zal Ik allen naar Mij toe trekken. En dit zei Hij om aan te duiden welke dood Hij zou sterven.”

Het is opmerkelijk dat Jezus zijn sterven in Jeruzalem niet ontvlucht; hij weet dat Hij gearresteerd gaat worden en verbiedt zij aanhangers Hem te verdedigen. Hij zelf zwijgt tijdens zijn schijnproces en onderneemt niets om zich vrij te pleiten. Alle uitspraken van Jezus en zijn gedrag maken duidelijk dat Hij dit sterven aan het kruis als zijn bestemming gezien heeft. Hij wilde aan het kruis sterven! Daarom was het kruis voor Jezus geen tragisch noodlot of overmacht; nee, het was zijn missie. In Joh. 10:11 spreekt Hij de bekende woorden: “Ik ben de goede Herder; de goede herder geeft zijn leven voor de schapen.” In vers 17-18 benadrukt Hij: “Daarom heeft de Vader Mij lief, omdat Ik Mijn leven geef om het opnieuw te nemen. Niemand neemt het Mij af, maar Ik geef het uit Mijzelf; Ik heb macht het te geven, en heb macht het opnieuw te nemen.” Kortom: zijn dood aan het kruis was zijn bewuste keuze. Van begin af aan. Het wat een letterlijk eenmalig offer dat Hij wilde brengen voor de wereld, voor de mensen!

Het beeld van het kruis verandert dramatisch als wij beseffen dat dit offer een buitengewone blijk van Gods verlossende liefde is naar ons toe. De apostel Johannes die het sterven van Jezus van heel dichtbij heeft meegemaakt, schreef jaren later over het kruis:

Hierin is de liefde van God aan ons geopenbaard, dat God Zijn eniggeboren Zoon in de wereld gezonden heeft, opdat wij zouden leven door Hem. Hierin is de liefde, niet dat wij God lief hebben gekregen, maar dat Hij ons liefhad en Zijn Zoon zond als verzoening voor onze zonden. (1Joh. 4:9-10)

Het kruis van Jezus betekent een groot aantal van geestelijke waarden voor ons: Zijn dood brengt ons eeuwig leven (Joh. 3:16); Hij werd van God aan het kruis (tijdelijk) verlaten zodat wij niet door God verlaten blijven (Mat. 27:46); Hij werd gebonden zodat wij vrij konden worden (Joh. 8:32; Luk. 4:18); Hij werd vervloekt, zodat wij Gods zegen kunnen ontvangen (Gal. 3:13).

Hoe komen wij aan deze informatie? Ruim 700 jaar voor Christus heeft de profeet Jesaja over de betekenis van het kruis gesproken. Het zijn vooral de woorden in Jesaja 53 over een bijzondere Knecht van God die gestraft en gedood werd en uit doden weer gaat opstaan, die mensen door alle eeuwen heen hebben gefascineerd en gechoqueerd. Hier zijn maar een paar verzen:

4 Hij heeft onze ziekten op zich genomen, en onze smarten heeft hij gedragen; wij echter beschouwden Hem als een geslagene, door God gekastijd en vernederd. 5 Hij werd doorstoken vanwege onze opstandigheid, vanwege onze zonden werd hij gebroken. Hij werd gestraft; ons bracht het vrede, en dankzij zijn striemen is er genezing voor ons. 6 Wij allen zijn als schapen verloren gelopen, en ieder van ons is eigen wegen gegaan; maar de HEER heeft de schuld van ons allen op hem laten neerkomen. 7 Hij werd gefolterd, maar hij onderwierp zich; hij heeft zijn mond niet geopend, zoals een lam dat naar de slacht wordt geleid. En zoals een schaap dat stom is voor zijn scheerders, heeft hij zijn mond niet geopend.

Wat in deze verzen opvalt zijn de woorden voor ons. Wat Jezus aan het kruis onderging, dat deed Hij voor ons… of in enkelvoud geformuleerd: voor mij. Als christenen denken wij bij het kruis primair aan de verlossende en onvoorwaardelijke liefde van God voor ons. Wat God voor ons door Jezus aan het kruis gedaan heeft is echt dé kern van de christelijke leer – en daarom ook een passend representatief symbool.

Over een kruispunt gesproken

Een kruispunt kan zeer verschillende dingen betekenen. Een kruising van wegen bijvoorbeeld, of een meetingpoint waar mensen (niet alleen in tijden van gevaar) afspreken elkaar te ontmoeten. Het kan ook het verbindingsstuk zijn tussen hemel een aarde, tussen God en mens. In het kruis komt God dicht bij de mens zonder dat de mens God moet vrezen. God heeft met het kruis van Christus een punt gezet. Er is vrede met God mogelijk geworden. Nu is de mens aan de beurt om hierop te reageren.